نظر به اینکه در فرهنگ وحی، دنیا محّل گذر بوده و انسان مسافر و مهاجر به سوی ابدیّت است، ملزومات این دنیا، مانند «کسب»، باید به مشروع و معقول باشد. «مشروع» یعنی حلال بوده و مورد تأیید شرع مقدّس اسلام باشد و «معقول» یعنی به اندازه بوده و از هر گونه افراط و تفریط در میزان آن، حتّی اگر حلال باشد، اجتناب ورزید. بنابراین کسب و درآمدی باعث خیر و برکت است که حلال و به اندازۀ نیاز باشد؛ در غیر اینصورت مشکلی در مسیر پدید خواهد آورد و این امر قطعی است.

قُلْ إِنَّ رَبِّي يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ يَشاءُ مِنْ عِبادِهِ وَ يَقْدِرُ لَهُ وَ ما أَنْفَقْتُمْ مِنْ شَيْ‏ءٍ فَهُوَ يُخْلِفُهُ وَ هُوَ خَيْرُ الرَّازِقينَ (39) بگو: «پروردگارم روزى را براى هر كس بخواهد وسعت مى ‏بخشد، و براى هر كس بخواهد تنگ(و محدود) مى ‏سازد؛ و هر چيزى را(در راه او) انفاق كنيد، عوض آن را مى ‏دهد(و جاى آن را پر مى ‏كند)؛ و او بهترين روزى‏ دهندگان است!» (سورۀ سبأ)

قال رسول الله(ص): «رحم الله امرءا اكتسب طيّبا و انفق قصدا و قدّم فضلا ليوم فقره و حاجته». خدا رحمت كند كسى را كه كسب حلال كند و به اعتدال (و به قدر ضرورت) خرج كند و مازاد آنرا براى روز تنگدستى و حاجت (روز قیامت) از پيش فرستد. (نهج الفصاحة مجموعه كلمات قصار حضرت رسول ص، ص: 500)

«کسب حرام» کسبی است که در راه کسب آن، باید رنج و تعب فراوان كشيد و در عاقبت نیز وزر و وبال سنگین و آزار دهنده ای را از براى خود تحصيل كرد. ابتدایش زحمت است و انتهایش دوزخ. انسان احمق به چنین کسبی تمایل دارد.

آنچه انسان کسب کرده و استفاده می نماید، در ساخت عقاید و اقدام به اعمال او، تأثیر مستقیم دارد. نظر به اینکه حقیقت انسان در آخرت، با عقاید و اعمال او ساخته میگردد، توجّه به کسب حلال برای ساختن آخرتی نیکو، بسیار حائز اهمّیّت است. در غیر اینصورت انسان با وجودی دوزخی به عالم قیامت پای می نهد و جز حسرت و حرمان، بهره ای نخواهد برد.

کسب حرام، عامل بسته شدن دست انسان است. دستی که باید برای ساختن آخرت ابدی خویش، به کارهای بزرگی اقدام نماید، چنین بسته شده و صاحب خویش را تا ابد محروم خواهد نمود. انسان عاقل، چنین خود را اسیر نمی نماید.

«... مُلِئَت بُطُونُهُم مِنَ الحَرام...» امام حسین(علیه السّلام) در روز عاشورا پس از اینکه سخنان خویش را در قوم ظالم، بی تأثیر دید، پرده از مانع این تأثیر برداشت و فرمود: به راستی که شکمهایشان از مال حرام پر شده است (که چنین سخن حقّ در آنان اثری ندارد).

آیا میدانید ظاهر آیۀ فوق در رابطه با کسب حلال است؟
چه رابطه ای بین لقمۀ حلال(ظاهر آیه) با حضرت حجّت عج (باطن آیه) وجود دارد؟
«وَ إِلى‏ مَدْيَنَ أَخاهُمْ شُعَيْباً قالَ يا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ ما لَكُمْ مِنْ إِلهٍ غَيْرُهُ وَ لا تَنْقُصُوا الْمِكْيالَ وَ الْميزانَ إِنِّي أَراكُمْ بِخَيْرٍ وَ إِنِّي أَخافُ عَلَيْكُمْ عَذابَ يَوْمٍ مُحيطٍ (84) وَ يا قَوْمِ أَوْفُوا الْمِكْيالَ وَ الْميزانَ بِالْقِسْطِ وَ لا تَبْخَسُوا النَّاسَ أَشْياءَهُمْ وَ لا تَعْثَوْا فِي الْأَرْضِ مُفْسِدينَ (85) بَقِيَّتُ اللَّهِ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنينَ وَ ما أَنَا عَلَيْكُمْ بِحَفيظٍ (86)» و بسوى«مدين» برادرشان شعيب را(فرستاديم)؛ گفت: «اى قوم من! خدا را پرستش كنيد، كه جز او، معبود ديگرى براى شما نيست! پيمانه و وزن را كم نكنيد(و دست به كم‏فروشى نزنيد)! من(هم اكنون) شما را در نعمت مى ‏بينم؛ (ولى) از عذاب روز فراگير، بر شما بيمناكم! (84) و اى قوم من! پيمانه و وزن را با عدالت، تمام دهيد! و بر اشياء(و اجناس) مردم، عيب نگذاريد؛ و از حق آنان نكاهيد! و در زمين به فساد نكوشيد! (85) آنچه خداوند براى شما باقى گذارده(از سرمايه ‏هاى حلال)، برايتان بهتر است اگر ايمان داشته باشيد! و من، پاسدار شما(و مأمور بر اجبارتان به ايمان) نيستم! (86) (سورۀ هود)
شاید رابطۀ کسب حلال و به اندازه، موجبات صلاحیّت و لیاقت مندی ما را برای زمینه سازی ظهور حضرت حجّت (عج) فراهم نماید. آیا جامعه ای که کسبی حرام یا حتّی حلال، ولی بیش از حدّ ضروری، داشته باشد لیاقت و صلاحیّت امر فرج را خواهد داشت؟

پیام آور علم، عمل، عشق و عدل، از دو منبع عقل و وحی، دست آوردی از ایرانیان برای جهانیان،
(www. JF72 .ir)
و من الله التوفیق...